جاذبه های گردشگری

تپه سیلک

تپه سیلک یا همان تپه های سیلک کاشان در ضلع جنوبی غربی شهر کاشان و در سمت راست جاده کاشان به فین یعنی خیابان امیر کبیر واقع شده است که شامل دوتپه شمالی و جنوبی یا همان گورستان الف – ب به فاصله 600 متری از هم است گورستان الف با قدمت 3500 ساله در 200 متری جنوب قرار داشت که امروزه بروی آن بلوار امیرالمومنین کشیده شده است گورستان ب نیز با قدمت 3000 ساله در زیرباغ ها و مزارع کشاورزی ضلع غربی تپه قرار گرفته است و تنها زیگورات سیلک که 15.94 متر از ارتفاع آن باقی مانده است که از سه طبقه سکوی مطبق و یک پاگرد در جنوب سکوی اول و یک راه بالا رو ساخته شده است که در بازسازی جدبد بنای زیگورات این راه به شکل پلکان نشان داده شده است که کهن ترین زیگورات های ایران است و در دوره چهارم در کنار معبد اصلی شهر سیلک بنا شده است.هن ‌ترین مردم دشت ‌نشین، مردم محل سیلک (Sialk) نزدیک کاشان بودند که آثار زندگی ایشان را در آنجا به دست آورده ‌اند. میدان‌گاه باستانی سیلک در منطقه فین کاشان واقع شده ‌است و پیشینه ای نزدیک به هفت هزار سال دارد. تپه سیلک در حقیقت زیگورات یا نیایشگاه مردمان باستانی بوده ‌است که از گل رس و سفال ساخته شده ‌است.

تخت سلیمان (شهر گنجک)

مجموعه تخت سلیمان که در گذشته به شهر گنجک نیز معروف بوده است، چهارمین اثری است که از ایران در سال 1380 در فهرست میراث جهانی ملموس یونسکو به ثبت رسیده است. این منطقه حدود 124 هزارمتر مربع مساحت دارد و متشکل از یک سکوی مستحکم گرد با ارتفاع حدود 60 متر بالاتر از دشت های اطراف ساخته شده است که بر روی آن معبد آناهیتا، یک آتشکده زرتشتی و یک دریاچه طبیعی وجود دارد. تخت سلیمان یک مجموعه فرهنگی، تاریخی و طبیعی است که آثار سکونت انسان از هزاره اول قبل از میلاد در آن یافت شده است و در دوره های مختلف تاریخی مادها، اشکانیان، ساسانیان و مغول ها یکی از مناطق حائز اهمیت و محل سکونت بوده است. به گفته برخی مورخان، تخت سلیمان همان زادگاه زرتشت پیامبر است. قلعه تاریخی تخت سلیمان بازمانده از دوره ساسانیان با بخش‌های مختلفی همچون آتشکده آذرگشنسپ به عنوان یکی از مهمترین آتشکده های دوره ساسانی، آتشکده شاهی و جنگ آوران، ایوان خسرو، معبد آناهیتا و چندین آتشکده کوچک و دروازه‌ها و دیوارهای مستحکم از بناهای مهم تاریخی ایران و جهان به شمار می‌رود. مجموعه باستانی تخت سلیمان قبل از اسلام به عنوان بزرگترین مرکز آموزشی، مذهبی، اجتماعی و عبادتگاه ایرانیان به شمار می‌رفت اما در سال 624 میلادی و در حمله هراکلیوس، امپراطور رومیان به ایران تخریب شد، بکارگیری سنگ‌های تراشدار و آجرهای بزرگ در ساخت این بنای تاریخی و واقع شدن دریاچه عجیب و همیشه جوشانی به عمق 112 متر در وسط این مجموعه جلوه زیبا و خاصی به این مکان تاریخی بخشیده است. این مکان تاریخی در زمان ایلخانیان و در دوره حکمرانی آقاخان در قرن هفتم هجری به عنوان تفرجگاه تابستانی مورد استفاده قرار گرفت، این حکمران مغول با احداث بناهای مختلفی همچون سالن شورا، ایوان شرقی و ساختمان‌های 8 و 12 ضلعی یکبار دیگر جان تازه‌ ای به مجموعه تاریخی تخت سلیمان تکاب بخشید. آتشکده آذرگُشنَسپ، در شمال دریاچه واقع شده است و مهم ترین اثر تاریخی موجود در مجموعه تخت سلیمان است. این معبد زرتشتی یکی از مهم ترین معابد و پایگاه های زرتشت در دوره ساسانیان است. در قسمت روبه رویی آتشکده، حیاط شمالی و در شرق آن محل آتش مقدس است و در سمت شرق آتشکده تالار ستون‌داری قرار دارد. این آتشکده محل تاجگذاری شاهان سلسله ساسانیان بوده است. این آتشکده به طبقه جنگجویان و سپاهیان و شاهان اختصاص داشته‌است و تنها خانواده سلطنتی و فرماندهان نظامی حق عبادت در آنجا را داشته‌اند. دریاچه تخت سلیمان که در دل سکوی تخت سلیمان قرار گرفته است، دریاچه ای اسرارآمیز است که افسانه ها و داستان های زیادی درباره آن و راز و رمزهایش نقل می‌شود. نکته جالب در مورد این دریاچه غیرقابل دسترس بودن به دلیل آغشته بودن به سم آرسنیک، رسوبات فراوان و عمق زیاد آن است و تاکنون کاوشگران و غواصان موفق به رسیدن به اعماق و کاوش بستر این دریاچه نشده اند. دریاچه تخت سلیمان در عمیق ترین نقطه 112 متر عمق دارد و چشمه ای جوشان در بستر، آبی 40 درجه را به آن می‌بخشد که در سطح حرارتش نصف می‌شود. معبد آناهیتا در شمال شرقی دریاچه، معبدی منتسب به آناهیتا، الهه آب واقع شده است. مردمان در گذشته از این معبد برای ستایش آب استفاده می‌کردند. در اسناد تاریخی آمده است که مردم در زمان جنگ و حمله دشمنان، اشیا گرانبها و ارزشمند خود را درون دریاچه می‌انداختند و معتقد بودند آناهیتا از آنها در برابر دشمنان محافظت می‌کند. همچنین کوه یا تخت بلقیس در ۸ کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان با دو قله با ارتفاع بیش از ۳ هزار متر قرار دارد. ارگ و استحکامات تاج و تخت بلقیس در قله جنوبی واقع شده است. استحکامات دارای برج دیدبانی مشرف به منطقه است. بر روی کوه می‌توان از منظره زیبای دریاچه‌ای که بین دو قله ایجاد شده لذت ببرید. از دیگر جاذبه های تاریخی منطقه تخت سلیمان، زندان سلیمان است که تپه مخروطی است که در ۳ کیلومتری غرب تخت سلیمان با ارتفاع حدود ۱۰۰ متر بالاتر از دشت‌های اطراف با واقع شده است. در قله این تپه، گودالی به عمق ۸۰ متر و قطر ۶۰ متر وجود دارد که به احتمال زیاد در دو هزار سال پیش از آب پر شده است. علت چنین نامگذاری افسانه محلی است که می‌گوید اینجا مکانی است که در آن سلیمان، شیاطین نافرمان را زندانی کرده است. اما روایت‌های واقعی‌تر از قربانی دادن پادشاهان در دوران ساسانی خبر می‌دهد. گفته می‌شود درون گودال و فضای زندان پر از گاز گوگرد است که روایت دوم را تقویت می‌کند.

محوطه باستانی هفت تپه

محوطه باستانی هفت تپه، بقایای شهری بزرگ مربوط به دوره ایلام میانی حدود قرن 14 و 15 پیش از میلاد است. تا سال 1344 باستان شناسان این شهر تاریخی را شناسایی نکرده بودند. در طرح توسعه کارخانه نیشکر هفت تپه، طاقی آجری از زیر خاک سربر آورد و این موجب آغاز کاوش های باستان شناسی به سرپرستی مرحوم عزت الله نگهبان در این منطقه شد. با تداوم این کاوش ها، در سال 1352 نیز موزه هفت تپه جهت حفظ و نگهداری آثار کشف شده از این محوطه باستانی، تاسیس گردید.
هفت تپه در 15 کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش و بین شهر شوش و معبد چغازنبیل واقع شده است و قدمت بیشتری نسبت به چغازنبیل دارد. با توجه به آثار و لوحه های به دست آمده از این محوطه، احتمال می‌رود که نام این شهر باستانی "کبنک" بوده باشد.
چند مرحله حفاری و کاوش در این شهر تاریخی انجام شده است. اولین کاوش از سال 1344 تا 1357 به سرپرستی دکتر عزت الله نگهبان، آثار یک مجموعه آرامگاه و دو ساختمان بزرگ خشتی به دست آمد. يکي از آرامگاه هايی که حفاری شد به گفته دکتر نگهبان آرامگاه تپتی آهار _پادشاه ایلامی_ و ملکه او است و اين موضوع در سنگ نبشته ای که در محوطه آرامگاه بود نوشته شده است. در اين آرامگاه حدود بيست و يک اسکلت وجود داشت که پس از هر تدفين در آرامگاه با آجر بسته ميشد و در تدفين بعدی آن را باز مي کردند.
دومین مرحله کاوش از سال 1380 به سرپرستی دکتر بهزاد مفیدی نصر آبادی از دانشگاه ماینز آلمان آغاز گردید. در ابتدا با انجام اندازه گیری های ژئوفیزیکی پنج مجموعه عظیم در بخش شمالی شهر مشخص شدند. در مراحل بعدی بخشی از یکی از مجموعه ها و همچنین یک ساختمان بایگانی اسناد اداری در جنوب شهر کاوش شدند. در ساختمان اداری آرشیوهای الواح گلی به خط میخی اکدی قرار داشتند. همچنین در این مرحله از کاوش ها، اسکلت های دو انسان، تابوت سفالی و خمره های بزرگ ویژه تدفین و اشیایی که به همراه مردگان دفن می‌شد به دست آمد. برخی مردگان در درون کوزه ها و با تشریفات خاص و برخی دیگر ساده دفن شده اند که احتمال می‌رود این تفاوت ناشی از سطح اجتماعی و توان اقتصادی بازماندگان این مردگان بوده است.
در سال 1391 کشف جدیدی پرده از بخشی از تاریخ مبهم این شهر باستانی برداشت. در پشت یکی از ساختمان های بزرگ شهر، چندصد اسکلت در کوچه بر روی هم انباشته شده بودند که نشانگر کشتار مردم شهر در اواخر قرن 14 پیش از میلاد بودند. کاوش های باستان شناسی مشخص کردند که بخشی از بناهای شهر بر اثرآتش سوزی از بین رفته اند و شهر پس از ویرانی هیچگاه رونق قبلی را بدست نیاورده و فقط سکونت های کوچک در دوران متاخرتر پارتی و ساسانی در آن برپا شده اند.

محوطه باستانی قلی درویش

محوطه باستانی قلی درویش در حاشیه جنوبی شهر تاریخی قم واقع شده است و قدمتی هفت هزار ساله را برای قم اثبات می‌کند. طبق لایه نگاری و کاوش ها در تپه قلی درویش، آثار سه دوره پیش از میلاد یعنی عصر برنز قدیم، عصر برنز جدید و عصر آهن در این محوطه مشاهده است و درواقع از 3500 پیش از میلاد تا 1200 پیش از میلاد را شامل می‌شود. همچنین آثاری از دوره ساسانی و سلجوقی نیز در این محوطه پیدا شده است .
بناهای به جا مانده از دوره عصر آهن در این منطقه به چند دسته تقسیم می‌شود : 1.واحدهای مسکونی 2.فضاهای مرتبط با فعالیت های تجاری – اداری و اقتصادی 3. فضاهای معرف کنش های آئینی – مذهبی 4. بقایای معماری نظامی (و احتمالاً سیاسی- حکومتی) 5. واحدهای معرف فعالیت های تخصصی صنعتی(فلزگری- سفالگری)
کشف یک گور خمره‌ای در این مکان و در کف یک اطاقک از جمله شواهدی است که آثار تدفین در محل سکونت را در طول عصر برنز قدیم این محوطه اثبات می‌کند و از شواهد مستند تدفین‌های خمره‌ای در حاشیه فلات مرکزی محسوب می‌شود.
محوطه باستانی قلی درویش تا پیش از گسترش سطح وسیع و کم سابقه تخریب و تسطیح در دهه های اخیر وسعتی بالغ بر 100 هکتار و ارتفاع آن حدود 20 متر بوده است. اما امروز حدود 30 هکتار از وسعت محوطه به شکل تسطیح شده بر جای مانده است .
کاوش های تپه ی قلی درویش از سال 1381 شروع شده و همچنان ادامه دارد؛ البته تا پیش از انجام کاوش‌های علمی باستان‌شناختی در این محوطه، تمام مدارک و منابع موجود پیرامون پیشینه تاریخی شهر قم بنیان این شهر را در قدیمی‌ترین حدس‌ها به دوره ساسانی و سده‌های نخستین اسلامی مربوط می‌ساخت اما لایه‌نگاری و کاوش‌های محوطه باستانی قلی درویش سابقه تاریخی و فرهنگی قم را به هزاره‌های پنجم و چهارم پیش از میلاد برد.
بر این اساس می‌توان گفت قم همواره در طول تاریخ، سرزمینی مقدس و یکی از کانون‌های اصلی مذهبی و فرهنگی فلات ایران به شمار می‌رفته است. در واقع کاوش‌های باستان‌شناسی در قلی درویش نشان داد بر خلاف فرضیات رایج، فرهنگ‌های عصر آهن از همان ابتدای ورود به فلات ایران از ساختارهای بسیار پیشرفته اجتماعی، اقتصادی و صنعتی برخوردار بوده‌اند.
کاوش‌ها و بررسی‌های باستان شناختی که در سه دهه اخیر در مناطق مختلف استان قم (به عنوان مثال تپه شادقلی خان) انجام شد به وضوح نشان داد که منطقه قم، به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگیری در مسیر شاهراه های اصلی ارتباطات فرهنگی، بازرگانی شرق باستان، از ادوار پیش از تاریخ تا کنون حلقه ارتباط و تعامل بین مراکز و حوزه های مختلف فرهنگی ایران به شمار می‌رفت .
درحال حاضر این محوطه باستانی مسقف شده و به یک سایت موزه تبدیل شده است که می‌توانید از این محوطه باستانی بازدید کنید .
منبع : mehrnews.com - t.me/qom_miras

کاخ آپادانای شوش

کاخ آپادانای شوش، کاخ زمستانی پادشاهان هخامنشی و کاخ اصلی داریوش یکم، در محوطه باستانی شوش واقع شده است. گرچه امروزه شبیه یک کاخ نیست و بقایای اندکی از آن باقی مانده است، اما هنوز هم نشانگر تاریخ پرشکوه ایران باستان است.
کاخ آپادانا در نزدیکی قلعه شوش و موزه شوش قرار دارد. بعد از بازدید از کاخ آپادانا با کمی پیاده روی می‌توانید از موزه شوش و قلعه شوش بازدید نمایید. بخشی از بقایای کشف شده از این کاخ در موزه شوش و باغی که این موزه در آن واقع شده، نگهداری می‌شود.
کاخ آپادانای شوش در حفاری‌های بین سال‌های 1311 تا 1314 توسط تیم باستان شناس فرانسوی، از زیر خاک بیرون آورده‌شد. همین گروه باستان شناسی برای اقامت خود و نگهداری از اشیا کشف شده شان، در کنار کاخ آپادانا، قلعه شوش را بنا کردند و در ساخت قلعه شوش از مصالح کاخ آپادانا، چغازنبیل و ... استفاده کردند. همچنین بخش مهمی از بقایای کاخ آپادانا را با خود به فرانسه بردند که در حال حاضر در موزه لوور نگهداری می‌شوند.
کاخ آپادانای شوش به فرمان داریوش بزرگ در حدود سال های 512 تا 518 پیش از میلاد بنا شده است. این کاخ در زمان اردشیر اول دچار آتش سوزی شد و در زمان سلطنت اردشیر دوم تجدید ساختمان و تعمیر یافت. اما بعد از آن، زمان تخریب کاخ آپادانای شوش مشخص نیست. البته عمر کاخ آپادانا به بیشتر از یک سده نمی‌رسد. بعد از تخریب این کاخ، پس از مدتی هم شهر دیگری بر روی بقایای کاخ آپادانا تشکیل شد و دیگر اثری از این کاخ هخامنشی نبود.
کاخ آپادانای شوش به مساحت 10 هکتار احداث شده است. معماری این کاخ مشابه تخت جمشید در استان فارس است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این کاخ از تالار‌های متعددی از جمله حرم سرا، دروازه، کاخ پذیرایی، تالار بار عام و سه حیاط مرکزی تشکیل شده است. تزئینات داخلی کاخ آپادانا با آجر لعابدار است با طرحی از سپاه جاویدان، نیلوفر آبی و شیر بالدار. این کاخ شامل شش حیاط است که سه تای آن‌ها از سایرین بزرگ‌تر بوده و گویا روشنایی و تهویه‌ی تالار‌ها از طریق این حیاط‌ها تامین می‌شده است.
کاخ آپادانای شوش بر روی صفه ای مصنوعی بنا شده است. این صفه مصنوعی در شهری محروم از سنگ، با استفاده از آجرهای خام (خشت) ساخته شده است. داریوش در کتیبه ی خود در خصوص این کاخ می‌گوید که دستور داده بوده برای پی ها زمین را تا ژرفنایش گود کنند و خاک آن را بردارند. سنگ ستون های کاخ آپادانای شوش بر طبق نوشته های داریوش، از روستایی به نام ابیراد واقع در ایلام آورده شده است. توده های بزرگ سنگ که بی تردید به صورت الوار تراشیده و بریده شده بوده، به وسیله طراده هایی حمل و نقل می‌شده است که گاوهای کوهی تنومد‌ آنها را می‌کشیده اند.

شهر باستانی استخر(اصطخر)

استخر نام شهری باستانی است واقع در استان فارس ایران. املای تاریخی آن اصطخر است.استخر بزرگ‌ترین شهر در دوران خود بوده و به گفته تاریخ نویسان چهاردروازه داشته که درحال حاضر یک از آنها در سر پیچ دوراهی مرودشت ارسنجان و دیگری در جنوب شهرمرودشت قرار داشته‌ است.
در هفت کیلومتری ویرانه‌های تخت جمشید، ویرانه‌های شهر استخر معروف به «تخت طاووس» قرار دارد. آثار بجامانده از این شهر شامل دروازه سنگی، ستون‌ها و دیواره‌های سنگی است که به روزگار هخامنشی تعلق دارد. در این شهر، بازمانده سازه‌های اسلامی، ساسانی و اشکانی و ظروف و آثار سده‌های آغازین هجری در آن کشف شده است‌. آب شهر استخر از رود سیوند تامین می‌شده‌است.
این شهر تا پایان پادشاهی ساسانیان از آبادترین و با شکوه ترین شهرهای ایران باستان بود، اما توسط اعراب تسخیر گردید و به دلیل خیزش‌های پیاپی مردم (از سال ۲۳ تا سال ۲۹ هجری) بارها فتح شد و مردم آن قتل عام شدند و پس از آن تنها ویرانه‌ای از آن برجای ماند.

قره تپه قمرود

قره تپه قمرود یکی از محوطه های تاریخی استان قم است که با قدمتی مربوط به هزاره چهارم تا ششم پیش از میلاد شناسایی شده است.
کاوش ها در تپه قمرود از سال 1372 آغاز شد و اکنون آثار مکشوفه از این تپه در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.
این اثر در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۱۹۹۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کاوش های باستانی تپه قمرود به سرپرستی استاد میرعابدین کابلی باستان شناس صورت گرفته است و کتابی هم توسط ایشان در این زمینه به نام "کاوش های قره تپه قمرود" در سال 1394 منتشر گردید.
با توجه به کاوش ها، منطقه قمرود محل زندگی انسان ها یا محل تردد‌ آنها در هزاره های پیش از میلاد بوده است. منطقه شامل دو بخش است که به وسيله رودخانه قمرود به دو بخش تقسيم شده است. عموماً ساحل راست يا بخش شرقي را قمرود و بخش غربي را البرز مي نامند. رونق این دو بخش به لحاظ سکونت مردم در طول تاریخ متغیر بوده است. به همین دلیل محوطه ها و آثار شناسايي شده در کل منطقه پراکنده است.
گروه باستان شناسي منطقه قمرود درسال 1367 نخستين گام را براي شناسايي منطقه برداشت. اين برنامه در پنج سال در طي فصل پاييز يا بهار صورت گرفت ومنجر به شناسايي 93 اثر فرهنگي شد که کهن ترين آنها به دوره فرا پارينه سنگي وجديدترينشان به عصر قاجار تعلق دارد. اين آثار درمجموع عبارت اند از تپه ها، محوطه ها، قلعه ها، کاروانسراها، پل ها، بندها و ميل ها.
منبع : irna.ir - old.qomchto.ir - wikipedia.org

تپه صرم

یکی از مهم ترین محوطه های عصر آهن (هزاره اول پیش از میلاد) منطقه فلات مرکزی، تپه صرم است. این تپه در حدود 16 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان قم در بخش کهک در حد فاصل دو روستای خورآباد و صرم قرار دارد.
تپه صرم در سال 1380 به صورت تصادفی کشف می‌شود و تا کنون 6 فصل کاوش در این تپه تاریخی صورت گرفته است.
تپه باستانی صرم در واقع یک گورستان از عصر آهن است که متعلق به هزار و 500 سال قبل از میلاد است. آریایی هایی که در سال های پیش از میلاد(همزمان با عصرآهن) وارد فلات ایران شدند، فرهنگ جدیدی آورده و گورستان های خود را جدای از محل زندگی خود ایجاد کردند. در حالی که تا قبل از آن مردم بومی اموات را در زیر بناهای مسکونی دفن می‌کردند.
در گذشته هدایا و نذوراتی در گورستان ها همراه با اموات دفن می‌کردند که این هدایا و نذورات در گورستان های مناطق مختلف کشور متفاوت است. در این گورستان، ظروف سفالی خاکستری، لاوک ها (ظرف چوبین بزرگ و مدّور دارای لبه ای کوتاه )، لیوان ها، فنجان ها و خمره ها، لوازم آرایشی، مقداری اشیای فلزی شامل زیور آلات مفرغی و ادوات جنگی همراه با اموات به خاک سپرده شده است. هدایا و میزان آن تا حدودی به وضعیت اقتصادی و جنسیت فرد متوفی بر می‌گردد که کاوش‌ها به جمع آوری اطلاعات مختلف از نوع وضعیت اجتماعی و باورهای این دوران کمک شایانی می‌کند.
سفال های کشف شده در تپه صرم شباهت زیادی با سفال های قلی درویش دارد و یکی از ویژگی های سفال های عصر آهن، رنگ خاکستری آنها ست که در این دوره بیشتر با فرم بازی می‌کردند و فرم های متنوعی از سفال در این مکان شناسایی شده است و نقاشی ندارند.
این گورستان به طور تقریبی 600 سال مورد استفاده بوده و به همین جهت تدفین های متعددی وجود دارد که روی هم قرار گرفته اند. وسعت این گورستان به بیست و دو هزار متر مربع می‌رسد.
بافت خاک تپه صرم، بافت شنی ماسه ای است و دارای درصد بالای آهک است، باعث خورندگی اسکلت ها می‌شود و اسکلت ها به صورت کامل به دست نمی‌آید، اما تحقیقات نشان داده است که شیوه های تدفین اموات به شکل خاص است و اموات به صورت جمع شده تدفین می‌شدند. این اسکلت ها مربوط به سه هزار و 500 سال پیش است.
طبق کاوش های صورت گرفته، تدفين ها همگي به شيوه جنيني يا خوابيده به پهلو با دست و پاهايي جمع شده صورت گرفته است. در خاکسپاري مردگان باستاني در صرم جهت و سمت خاصي رعايت نشده است و جهت تدفين ها از شمال شرقي تا شمال غربي ادامه دارد، اين اجساد به احتمال بسيار زياد رو به آفتاب دفن شده اند يعني با توجه به جهتي که خورشيد در ساعت فوت او داشته او را به همان سمت خورشيد دفن مي کردند.
یکی دیگر از ویژگی منحصر به فرد گورستان تپه صرم، گونه های معماری قبور است که در هیچ جای ایران به این تعداد شناسایی نشده است، به طوری که تا کنون 12 مدل گور شناسایی شده است.
گورهای توده خشتی یکی از انواع گورهاست که به صورت نامنظم ایجاد می‌شود و در زیر آن فرد دفن شده و تدفین های دیگر پیرامون آن گور صورت می‌گیرد که این روش در مورد بزرگ یک خانواده و سایر اعضا صدق می‌کند.
یک چینه خشتی، دو چینه خشتی، چهار چینه خشتی و تدفین با پلان چلیپایی از جمله انواع تدفین هایی است که برای اولین بار در تپه صرم به دست آمده است.
این محوطه در تاریخ 29 تیر ماه 1378 ش با شماره 2344 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع : qom3002.blogfa.com - mehrnews.com - shabestan.ir - tnews.ir

شهر سوخته

شهر سوخته یکی از آثار تاریخی و باستانی عصر برنز منطقه تمدن جیرفت در استان سیستان و بلوچستان در ایران، به شمار می‌آید. شهر در ساحل رودخانه هیرمند و دریاچه هامون زمان خود و کنار جاده کنونی زاهدان - زابل بنا شده بوده‌است .
بر مبنای یافته‌های باستان شناسان شهر سوخته در حدود 280 هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان می‌دهد که این شهر دارای پنج قسمت اساسی بوده که شامل بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته ؛ بخش‌های مرکزی ؛ منطقه صنعتی ؛ بناهای یادمانی ؛ و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده‌اند. هشتاد هکتار از شهر سوخته را بخش مسکونی تشکیل می‌داده‌است.
قدمت شهر سوخته را بالغ بر 5000 سال ذکر می‌کنند. این شهر در دوره ماقبل تاریخ حدود ۳۲۰۰ قبل از میلاد پایه‌گذاری و حدود ۱۸۰۰ قبل از میلاد متروک شده است. برای دوره‌ای حدود ۱۴۰۰ سال، زندگی در این شهر جریان داشته است. دوران شکوفایی این تمدن بین سال‌های ۲۵۰۰ تا ۲۲۰۰ قبل از میلاد بوده است که شهر حدود ۵۵۰۰۰ نفر جمعیت داشته است. در این شهر دو گروه عمده کشاورزان و صنعتگران اکثریت را تشکیل می‌داده‌اند.

جاده ادویه

بقایایی از جاده تاریخی 400 ساله در 6 کیلومتری جنوب شهرستان جهرم وجود دارد که اهالی منطقه آن را جاده ادویه می‌نامند. جاده ادویه در دوره صفویه در بندرعباس احداث شده و از شهرهای لار و جهرم نیز می‌گذشته و به اصفهان می‌رسیده است.
در محدوده مسیر این جاده در نزدیکی روستای چاه تلخ چهار آب انبار و دو کاروانسرا وجود دارد، اما از آن مسیر به بعد کوهستانی است و جاده سنگ فرش کوهستانی به چشم می‌خورد که در نوع خود یکی از شاهکارهای مهندسی و جاده سازی به شمار می‌آید که به جاده ابریشم وصل می‌شده و به دلیل اینکه در زمان های دور از این مسیر ادویه و دیگر محصولات از هندوستان به منطقه فارس وارد می‌شده است، برخی نام این محل را راه ادویه یا جاده ادویه می‌نامند.
اکنون تنها پنج کیلومتر از این جاده در شهرستان جهرم سالم باقی مانده است و حدود یک کیلومتر از آن جاده سنگ فرش است و بقایای آثاری تاریخی نیز در ادامه مسیر دیده می‌شود. همچنین بنابر اظهار برخی از کارشناسان در دوره صفوی نیز پلی در این منطقه ساخته شده که متاسفانه هم اکنون اثری از آن وجود ندارد.در قله این کوه سه آب انبار وجود دارد که به دلیل خشکسالی بدون آب هستند.
راه ادویه، در کوه البرز که در جنوب شهر جهرم واقع شده، در گذشته آنقدر رونق و اهمیت داشت که تقریبا به اندازه جاده ابریشم شناخته شده بود؛ با این تفاوت که ابریشم از چین می‌آمد و ادویه از هند.

محوطه مقدس

در فاصله حدود ۱۲۰۰ متری شمال غرب مجموعه پاسارگاد و پشت تپه ماهوری‌های سنگی مشرف به دشت، محوطه‌ای باستانی وجود دارد که شامل دو سکوی سنگی سفید رنگ و یک تپه مستطیل شکل پله‌ای است که معروف به محوطه مقدس است. در این محوطه با استفاده از سنگ‌های سفید دو سکوی نزدیک به هم ایجاد شده که یکی دارای پله و دیگری بدون پله‌است. قاعده سکوی جنوبی ۴۳/۲ متر و بلندی آن ۱۶/۲ متر است. این سکو دارای ۸ پله با خیز ۲۷ سانتی متر یعنی برابر با ارتفاع پله‌های دیگر بناهای پاسارگاد است.
قاعده سکوی شمالی ۸۰/۲ متر و بلندی آن۱۰/۲ متر است. مطالعه و بررسی سکوها نشان می‌دهد که آنها در دوره کوروش و به عنوان آتشدان جهت اجرای مراسم آیینی ساخته شده‌اند. درون آتشدان‌ها جهت سبک کردن وزن، خالی شده و روی شالوده‌ای به عمق حدود یک متر قرار داده شده که پیرامون آنها را نواری از سنگ سیاه دربر گرفته‌است. در فاصله ۱۲۰ متری غرب آتشدان‌ها روی صخره‌های طبیعی موجود در محوطه ساختاری خشتی و سنگی ایجاد شده که اکنون به صورت یک تپه درآمده‌است
این محوطه که در ۳ کیلومتری آرامگاه کوروش و در غرب مجموعه پاسارگاد واقع شده‌است شامل تپه‌ای تاریخی و دو سکوی مجزای سنگی است. برخی از محققین اعتقاد دارند که سکوی سوم کشف‌نشده‌ای وجود دارد که تثلیث خدایان باستانی – اهوارامزدا، مهر و آناهیتا – را نمایشگر است.

تنگه بلاغی

تنگه بلاغی یا تنگه هخامنشی در جنوب غربی مجموعه میراث جهانی پاسارگاد قرار دارد. درازای تنگه حدود ۱۲ کیلومتر و عرض آن ۲۰۰ تا ۵۰۰ متر است ولی این پهنا قابل عبور نیست زیرا رودخانه پلوار و درختان انبوه و جنگلی اطراف رود عبور را مشکل کرده و تنها از کمر کوه که دارای راه باریکی است می‌توان گذشت. در داخل تنگ بلاغی رودخانه سیوند یا بلاغی (با نام قدیمی پلوار) می‌گذرد و همین امر باعث سرسبزی و خرمی آن شده است.
پوشش گیاهی تنگ بلاغی غالباً جنگلی و پوشیده از درختان بنه یا پسته وحشی و بادام کوهی و در حاشیه رودخانه بید است. وجود رودخانه دائمی باعث شده توجه جوامع انسانی از گذشته بسیار دور تا کنون به این دره شده است بطوریکه تقریباً تمام دوره های باستانی را که تاکنون در ایران شناسایی شده است، به صورت یکجا در این دره زیبا شناسایی شده است .
آثار بسیاری از تنگه بلاغی بدست آمده است. انواع سفال‌ها با نقوش هندسی و بزکوهی و پرندگان از جمله آنهاست. حتی در بخش‌هایی از این محوطه، آثاری از زندگی پیش از تاریخ انسان کشف شد، دورانی که به گفته کارشناسان به دوره «باکون» معروف است. کشف یک روستای هخامنشی، سازه‌های ساخت نوعی نوشیدنی از دوره ساسانی، کوره‌های پخت سفال متعلق به 7 هزار سال قبل، بررسی‌های علمی روی غاری که احتمالا به 10 هزار سال انسان در آن زندگی می‌کرده و بسیاری یافته‌های دیگر از جمله مهمترین دستاوردهای کاوش‌های باستان‌شناسی در تنگه بلاغی بوده است. مطالعات باستان شناسان حاکی از آن است که انسان‌ها در طول تاریخ همواره در حاشیه رودخانه‌ها زندگی می‌کردند و شکل‌گیری بزرگترین تمدن‌ها، در کنار رودخانه‌ها بوده است.

تورنگ تپه

تورنگ تپه به مجموعه ای از چند تپه که با برجستگی نزدیک به همدیگر قرار دارد می‌گویند که در 17 کیلومتری شمال شرقی گرگان قرار دارد. تپه ای تاریخی که از جنوب شرقی دریای خزر، 60 کیلومتر فاصله دارد. تورنگ تپه که یکى از عظیم‌ترین و غنى‌ترین تپه‌هاى باستانى استان گلستان به شمار مى‌آید، با وسعت بسیار و ارتفاع چشمگیر در مجاورت روستاى تورنگ تپه واقع شده و بر دریاچه کوچکی مشرف است. قدمت آثار تورنگ تپه به هزاره چهارم پیش از میلاد می‌رسد. شروع کاوش تورنگ تپه به زمان محمد شاه قاجار می‌رسد، در سال 1219 خورشیدی (1841 میلادی)، هیئت حفاری مستقر در تورنگ تپه، اشیاء طلایی، نقره ای، مفرغی و برنزی مانند آبخوری طلا، ابزاری از سنگ زرد، ظروف سنگی، سلاح های جنگی، تبر و دشنه مسی پیدا کردند.بخشی از موزه لوور در شهر پاریس به اشیای کشف شده در تورنگ تپه گرگان اختصاص دارد.به گزارش خبرگزاری مهر در جای جای این تپه می‌توان ردپای حفاریهای غیرمجاز را دید که آنرا به مثابه یک آبکش کرده است.

شهر زیرزمینی نوش آباد

شهر زیرزمینی نوش آباد که آن را شهر زیرزمینی “اویی” نیز می‌نامند در شهر نوش آباد آران و بیدگل در استان اصفهان یعنی در پنج کیلومتری شمال کاشان قرار دارد شهر زیرزمینی اویی در سه طبقه در زیر زمین با عمق بین چهار تا هجده متر به صورت دست کن ایجاد شده و فضاهای متعددی از جمله اطاق و راهرو و چاه ‌ها و کانال ‌های زیادی است هر کدام از این طبقه‌ ها به وسیله چاه ‌های عمودی به هم ارتباط دارند.غیر از ورودی اصلی، ارتفاع تمام قسمت های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتی متر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه سوز به چشم می‌ خورد. در بعضی قسمت ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده ‌است که در بعضی از اتاق ها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیاء می‌‌شود.مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده ‌است. شهر زیرزمینی اویی چندین هزار متر وسعت دارد، وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته ‌است. این معماری بی نظیر با این شکل ساختاری در جهان منحصر به فرد بوده و تاکنون با توجه به آثار به دست آمده در کاوش های باستان شناسی قدمت آن به قبل از اسلام بر می‌گردد که در دوره های مختلف تاریخی کاربرد نظامی و دفاعی داشته است.

بوستان شغاب

بوستان شغاب بوشهر از جمله بوستان های زیبا و تاریخی بندر بوشهر است که در خیابان بهمنی، خیابان ساحلی روبه‌روی بیمارستان نیروی هوایی بوشهر واقع شده است پارک شغاب بوشهر در زیر خاک خود آثار مربوط به دوره ایلامیان را دارد. در حال حاضر از این محوطه تاریخی به عنوان بوستان استفاده می‌شود.
قرار گیری پارک شغاب بوشهر در کنار ساحل خلیج فارس چشم اندازی بی نظیر و زیبا بدان بخشیده است و از سویی به دلیل وجود امکانات تقریبا مناسبی که در این پارک برای گردشگرانی که به بوشهر سفر می‌کنند تدارک دیده شده است پارک شغاب می‌تواند برای مسافران نوروزی در تعطیلات نوروزی و یا سایر گردشگران در سایر فصول سال، محوطه ای زیبا برای برپایی کمپ های آنان باشد تا علاوه بر امنیت از طبیعت و هوای لذت بخش پارک شغاب بوشهر نهایت استفاده را ببرند.

بافت تاریخی بوشهر

بافت تاریخی بوشهر شامل چهار محله بنام بهبهانی، دهدشتی، کوتی و شنبدی است که در شبه جزیره مثلث شکل بوشهر قرار گرفته است بافت قدیم در رأس این مثلث که دارای تورفتگی در دریای خلیج فارس است قرار گرفته است.
نام گذاری این محلات با توجه به ساکنین اولیه آنها صورت گرفته است. در زمان بنیانگذاری بوشهر هر طایفه و قومی قسمتی از شهر را برای زندگی خود در نظر گرفته است که باعث تقسیم بافت به چهار محله اصلی شد. در گذشته هر محله دارای یک رئیس و بزرگ بوده است.
بافت تاریخی ۳۸ هکتاری بوشهر حدودا شامل 1000 خانه است که از منحصر به فردترین و زیباترین بافت های مسکونی ایران محسوب می‌شود.
قدمت‌ بافت‌ تاریخی‌ بوشهر، به‌ دوره‌ی‌ حکومت‌ نادرشاه‌ افشار برمی‌ گردد که‌ در آن‌ هنگام‌ با تأسیس‌ پایگاه‌ دریایی‌ نادرشاه‌ در خور شرقی‌ بوشهر موسوم‌ به‌ خور نادری‌، بندر بوشهر از یک‌روستای‌ کوچک‌ ماهیگیری‌ به‌ یک‌ بندر مهم‌ تبدیل‌ گردید. از آن‌ تاریخ‌ رونق‌ و آبادانی‌ آن‌ ادامه‌ یافت‌ و در دوره‌ی‌ زندیه‌ به‌ دلیل‌ نزدیکی‌ به‌ پایتخت‌ ایران‌ در شیراز اهمیت‌ این‌ بندر دوچندان‌ شد. اوج شکوفایی بافت مربوط به دوره قاجاریه است زمانی که بوشهر دروازه ورود ملل مختلف به ایران بشمار می‌رفت.
بافت تاریخی بوشهر دارای بناهای منحصر به فردی شامل عمارتهای زیبا مربوط به دو و نیم قرن پیش، بناهای کنسولگری‌ کشورهای مختلف، مراکز مذهبی مانند مساجد، حسینیه، و کلیسا، بازار قدیمی، و کوچه‌های زیبا است که هر بیننده‌ای با ورود به داخل بافت جذب ساختمان ها و معماری‌های بافت می‌شود. وجود دهها مسجد و حسینیه در بافت باعث ساخت بافت قدیمی شده است که در هر محله مسجدی بوده است که محل گردهم آیی اهالی محل برای ادای فریضه دینی و تصمیم گیریهای عمومی و اجتماعی بوده است.
حسینیه حاج سید محمدکازرونی، مسجد فیل، مسجد دهدشتی، مسجد شنبدی، مسجد کوفه، مسجد ملک و …از آن جمله است.
آب انبارها نیز در شکل گیری فضای شهر تأثیر داشته اند بعلت اینکه بوشهر در ناحیه گرم و خشک واقع است آب باران را زمستان در آب انبار ذخیره و به مصرف تابستانی می‌رسانده اند.

مجموعه فرح آباد

مجموعه تاریخی فرح آباد که بعدها اسم آن به خزر آباد تغییر پیدا کرد، در نزدیکی شهر ساری مرکز استان مازندران قرار دارد. این اثر یکی از جاذبه های تاریخی استان مازندران و شهر ساری به شمار می‌رود که به دلیل نزدیکی به دریا گردشگران می‌توانند ضمن بازدید از آن از ساحل منطقه نیز استفاده کنند. این مجموعه در زمان شاه عباس اول، در سال ۱۰۲۰ هجری قمری، با استفاده از شیوه های شهرسازی اصفهان در دوره صفوی ساخته شده است. در منابع تاریخی به کاخ زیبایی به نام جهان نما هم در شمال این مجموعه اشاره شده که فعلاً تنها خرابه های مسجد، پل و دیواره های باغ سلطنتی آن باقی مانده است.

شهر باستانی ریشهر

ریشهر در 8 کیلومتری جنوب شهر بوشهر واقع شده است.
قدمت آثار کشف شده آن به هزاره سوم تا هزاره اول بیش از میلاد می‌رسد. آمار مکشوف در سال های 1872 تا 1877 میلادی و نتایج اکتشافات باستان شناسی فرانسوی به سرپرستی پزار در سال 1914 میلادی که شامل کتیبه های میخی عهد «شوتروک ناخنوته » و آثار بناها و اشیاء، مفرغی و سفال های نقش دار است، نشان می‌دهد که ریشهر از هزاره دوم پیش از میلاد یکی از شهرهای مهم امپراطوری عیلام بوده است.ریشهر بعد از اسلام تا سده هایی چند رونق داشت.
مطابق اسناد و مدارک پرتغالی ها در قرون 16 و 17‏میلادی، بر روی نقشه های‌ آنها ریشهر یکی از مراکز تجاری بزرگ به حساب می‌آمده است.
گفته می‌شود که این شهر در قرن شانزدهم در حدود دو هزار خانه مسکونی داشت.
دو منطقه باستانی «تلی پی تلی» و«شاه نشین» نیز در همان حوالی ریشهر شناسایی شده است.
منطقه و شهر باستانی ریشهر در تاریخ 24‏ شهریور ماه 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

شهر باستانی حریره

بقایای شهر حریره در امتداد ساختمانهای بندرگاه و دفاتر آن، قابل دیدن است. طبق نظر سازمان میراث فرهنگی، شهر حریره هشتصد سال قدمت دارد.
گستره پستی و بلندی‌ها و خرابه‌های شهر قدیمی حریره حدود 120 هکتار وسعت دارد و روزگاری شهری بزرگ و آباد در منطقه بوده است. دوران طلایی شهر حریره کیش از سال 367 تا 912 هجری قمری بوده‌است. آن چه امروز از این شهر بر جای مانده حجمی از معماری شهری است. اما کمتر و به ندرت تاق‌ها و پوشش‌ها و سقف‌های سالمی بر جای مانده است جز در پاره‌ای موارد که پوشش‌های تاقی شکل سنگی از گزند تخریب در امان مانده‌اند. بندر شهر تاریخی حریره، یک شهر یک پارچه و متمرکز با معماری برون‌گرا بوده و از معماری دفاعی و درون‌گرای دیگر شهرهای تاریخی ایران در آن نشانی نیست. انتخاب این بخش از جزیره برای ایجاد شهر حریره طبیعی‌ترین و معقول‌ترین انتخاب بوده چرا که ساحل صخره‌ای مرتفع آن از سطح دریا تقریبا ده متر بلندتر است و وجود سه خلیج و دماغه که نقش بندرگاه طبیعی را دارد و همچنین دریای نسبتاً آرام‌تری از دیگر کرانه‌ها و سواحل جزیره خود عامل شکل‌گیری شهر در ساحل شمالی شده است. تاکنون عملیات اکتشافی باستان‌شناسی بقایای شهر تاریخی حریره در سه مجموعه مجزا انجام شده است.

تپه باستانی هگمتانه

تپه باستانی هگمتانه در داخل محدوده شهر کنونی همدان در دو سوی خیابان اکباتان یا آیباتان واقع شده است.
امروزه بیشتر باستان شناسان، تپهٔ باستانی هگمتانه را بازمانده ی سازه های کاسی، مادی، هخامنشی و پس از آن می‌دانند. مساحت این تپه که پهناورترین تپه باستانی ایران است نزدیک به 30 هکتار است که با در نظر گرفتن بخش‌هایی که جزو محدودهٔ تپهٔ باستانی بوده، ولی اینک ساختمانهای مسکونی بر روی آن ساخته شده، به بیش از 40 هکتار نیز می‌رسد.
هگمتانه در زبان ارمنی «اهمتان»، در زبان سریانی و پهلوی «اهمدان» و در گویش نویسندگان عرب «همدان» و در تورات «احتمانا» گفته شده‌است. همچنین، سکه‌هایی از زمان ساسانی کشف شده که محل ضرب آنها «اهمتان» قید شده‌است.
شهر هگمتانه را اقوام آریایی ماد بنا نهادند و آن را پایتخت نخستین شاهنشاهی ایرانی قرار دادند. هرودوت بنای آنرا به دیاکو، نخستین شاه ماد نسبت داده و معتقدست که هفت دیوار داشته که هر کدام به رنگ یکی از سیاره‌ها بوده‌است. ولی گروهی از دانشمندان بنای آن را به فرورتیش، سومین شاه ماد نسبت داده‌اند. روایات مورخین یونانی نیز حاکی است که این شهر در دورهٔ مادها (از اواخر قرن هشتم تا نیمهٔ اول قرن ششم قبل از میلاد)، مدتها مرکز امپراتوری مادها بوده‌ و پس از انقراض آنها نیز به عنوان پایتخت تابستانی و احتمالاً محل خزانهٔ آنها به شمار می‌رفته ‌است.
پس از انقراض مادها، هر چند هگمتانه مرکزیت نخستین را نیافت، ولی به جهت قرار گرفتن در مسیر راه شاهی، که تخت جمشید را به سارد متصل می‌کرد، به عنوان پایتخت تابستانی هخامنشیان مورد توجه خاص بود و از این رو آن را آباد کردند.
از جمله ویژگیهای شهر باستانی هگمتانه، معماری و طرح و نقشه منظم این شهر بوده، که در بین آثار باستانی به دست آمده کم‌ سابقه‌ است. آثار کشف شده حاکی از وجود یک شبکهٔ منظم و پیشرفتهٔ آب‌رسانی در شهر حکومتی مادها و پارت‌ها است.